علت خستگی چشم چیست؟ + راههای درمان آن
خستگی چشم حالتی شایع است که در اثر تمرکز طولانیمدت روی فعالیتهایی مانند کار با صفحهنمایش، مطالعه یا رانندگی ایجاد میشود. این عارضه با علائمی مثل خشکی چشم، تاری دید، سردرد، سوزش، سنگینی چشم و کاهش تمرکز همراه است.
خستگی چشم معمولا موقتی است، اما در صورت تداوم میتواند کیفیت دید و عملکرد روزانه را مختل کند. خستگی چشم اغلب به دلیل فشار بیش از حد به عضلات تطابقی و حرکتی چشم، کاهش پلک زدن، نور نامناسب، خشکی چشم یا عیوب انکساری اصلاحنشده رخ میدهد.
استراحت منظم چشمها، تنظیم نور صفحه نمایش، مرطوب نگه داشتن چشم و اصلاح بینایی، موثرترین راههای کنترل آن هستند. اگر علائم با استراحت بهبود نیابند، بررسی تخصصی چشم ضروری است. در این مقاله از دارو دات کام، درباره تمامی این موارد صحبت میکنیم.
چه عواملی باعث خستگی چشم میشوند؟
خستگی چشم در نتیجه استفاده بیوقفه از چشمها برای تمرکز بر روی یک کار رخ میدهد. دلایل رایج خستگی چشم، عبارتند از:
انجام فعالیتهای بصری طولانی
فعالیتهایی مانند مطالعه (بدون استراحت)، رانندگی طولانیمدت، یا انجام کارهای ظریف و دقیق دستی (مانند خیاطی یا کارهای هنری) باعث خستگی چشم میشوند.
استفاده از وسایل دیجیتال
نگاه کردن به صفحهنمایش دستگاههای دیجیتال، از جمله موبایل، رایانه و تبلت از اصلیترین دلایل خستگی چشم هستند.
بازیهای ویدیویی
بازیهای ویدیویی میتواند ماهیچههای خارج چشمی را که چشمها را حرکت میدهند، خسته کند.
مشکلات محیطی و عادتی
موارد زیر همگی در خستگی چشمها اثرگذارند:
- کار کردن در محیط کم نور
- قرار گرفتن در معرض نور شدید یا تابش خیرهکننده
- به اندازه کافی پلک نزدن
- قرار گرفتن در معرض هوای خشک متحرک (مانند باد پنکه، سیستم گرمایشی یا تهویه مطبوع)
مشکلات زمینهای چشم
داشتن یک مشکل زمینهای مانند خشکی چشم یا بینایی اصلاحنشده (مانند عیوب انکساری) باعث افزایش خستگی چشم میشود.
خستگی و استرس
خستگی و استرس نیز میتواند عامل بروز خستگی چشم باشد.
دلایل خستگی چشم ناشی از کار با وسایل دیجیتال چیست؟
استفاده طولانیمدت از رایانهها و دستگاههای دیجیتال یکی از رایجترین دلایل خستگی چشم است که به آن «سندرم بینایی رایانهای» یا «خستگی چشم دیجیتال» میگویند. افرادی که دو ساعت یا بیشتر بهطور متوالی در روز به صفحهنمایش خیره میشوند، در معرض بیشترین خطر ابتلا به این وضعیت هستند.
عوامل متعددی که استفاده از دستگاههای دیجیتال را بیشتر از خواندن مواد چاپی خستهکننده میکند، عبارتند از:
- کاهش پلک زدن: کمتر پلک زدن هنگام کار با رایانه باعث تبخیر لایه اشک و خشکی یا تاری دید میشود.
- مشکلات صفحهنمایش: تابش خیرهکننده، کنتراست ضعیف، فونت کوچک و زاویه یا فاصله نامناسب صفحهنمایش باعث خستگی چشم میشوند.
- نور محیط و نور آبی: نور ضعیف محیط و نور آبی دستگاهها میتواند خستگی چشم دیجیتال را افزایش دهد.
- مشکلات جانبی: وضعیت بدنی، تنظیم نامناسب محیط کار و جریان هوای در گردش میتوانند بر سلامت چشم تأثیر بگذارند.
چه عواملی ریسک خطر ابتلا به خستگی چشم را بالا میبرند؟
اگرچه خستگی چشم میتواند برای هر کسی رخ دهد، اما برخی افراد بیشتر در معرض خطر ابتلا یا تکرار علائم هستند. عوامل خطر برای خستگی چشم عبارتند از:
- کار کردن طولانیمدت در مقابل رایانه یا صفحهنمایش؛
- دانشآموزانی که ساعتها مطالعه میکنند یا با رایانه کار میکنند؛
- افرادی که شغلشان مستلزم مطالعه زیاد یا تمرکز چشمی طولانیمدت است؛
- افرادی که مشکلات بینایی (مانند نزدیکبینی، دوربینی، یا آستیگماتیسم) دارند اما از عینک یا لنز تماسی استفاده نمیکنند، بیشتر در معرض خطر هستند. این مشکلات تمرکز چشمها را دشوارتر کرده و باعث میشوند ماهیچهها برای فوکوس کردن فشار بیشتری متحمل شوند؛
- افرادی که بیماری مزمن خشکی چشم دارند یا رطوبت کافی در چشمهایشان وجود ندارد؛
- کسانی که خسته هستند یا به اندازه کافی نمیخوابند؛
- رانندگی در مسافتهای طولانی بهویژه اگر باد یا هوا مستقیما به چشمها برخورد کند.
خستگی چشم چه علائمی دارد؟
علائم خستگی چشم علاوه بر خود چشمها، سایر بخشهای بدن را نیز تحت تاثیر قرار میدهند.
علائم مربوط به چشم
علائمی که مستقیما در چشمها احساس میشوند، شامل موارد زیر هستند:
- احساس خستگی، درد یا کوفتگی در چشمها؛
- خشکی چشم یا آبریزش چشم؛
- احساس سوزش یا خارش در چشمها؛
- تاری دید یا دوبینی؛
- حساسیت به نور؛
- انقباض یا پرش پلک یا اسپاسم ماهیچههای چشم؛
- قرمز و تحریک شدن چشمها؛
- دشواری در باز نگه داشتن چشمها؛
- لوچ شدن.
علائم عمومی و فیزیکی
خستگی چشم میتواند سایر قسمتهای بدن و توانایی ذهنی را نیز تحت تاثیر قرار دهد:
- سردرد، به ویژه در اطراف چشمها و پیشانی؛
- دشواری در تمرکز (کاهش تمرکز)؛
- درد در گردن، شانهها یا پشت (کمر).
اگر خستگی چشم با استراحت برطرف نشود و مکرر یا شدید باشد، ممکن است نشاندهنده یک مشکل بینایی زمینهای باشد. همچنین، علائم دیگری مانند حالت تهوع یا درد شدید چشم میتوانند نشاندهنده شرایط جدیتری باشند.
چگونه میتوان از خستگی چشم جلوگیری کرد؟
بله، شما میتوانید با ایجاد تغییراتی در محیط کار، عادات روزانه و استفاده از ابزارهای مناسب، از خستگی چشم جلوگیری کرده یا خطر بروز آن را به میزان قابل توجهی کاهش دهید. نکات پیشگیری و مدیریت محیطی برای پیشگیری از خستگی چشم، عبارتند از:
- استراحت دادن منظم به چشمها
- تنظیم نور محیط
- تنظیم نور و موقعیت دستگاههای دیجیتال
- حفظ رطوبت چشم با پلک زدن یا قطره اشک مصنوعی
- اصلاح بینایی و استفاده از عینک یا لنز در صورت لزوم
خستگی چشم چه عوارضی را میتواند به همراه داشته باشد؟
خستگی چشم (آستنوپیا) معمولا یک وضعیت جدی محسوب نمیشود و در بیشتر موارد عواقب طولانیمدت یا آسیب دائمی برای بینایی به همراه ندارد. با این حال، میتواند مجموعهای از عوارض ناراحتکننده و تاثیرگذار بر عملکرد روزانه را ایجاد کند.
عوارض و پیامدهای خستگی چشم عبارتند از:
- اختلالات موقت بینایی شامل تاری دید یا دوبینی
- خشکی و سوزش و خارش
- حساسیت به نور (فوتوفوبیا)
- یکی از عوارض اصلی خستگی چشم، دشواری در تمرکز یا کاهش توانایی تمرکز است.
- خستگی چشم میتواند باعث شود شما احساس خستگی کلی کنید.
- اگر بدون استراحت به انجام فعالیتهایی که باعث خستگی چشم میشوند ادامه دهید، علائم ممکن است سریعتر و مکرر ظاهر شوند.
- خستگی چشم میتواند منجر به علائمی در دیگر قسمتهای بدن نیز شود، مانند: سردرد، بهویژه در اطراف چشمها و پیشانی یا درد در گردن، شانهها یا پشت (کمر).
نکته! اگر علائم دیگری مانند حالت تهوع یا درد شدید چشم داشته باشید، باید به پزشک مراجعه کنید. این موارد میتوانند نشاندهنده یک مشکل سلامتی متفاوت باشند.
چه زمانی باید به اورژانس مراجعه کرد؟
اگرچه خستگی چشم خطرناک نیست، اما وجود علائم زیر نیاز به مراقبتهای فوری پزشکی دارند:
- اگر دچار از دست دادن ناگهانی بینایی شدید؛
- اگر درد چشم شما بدتر شده، یا اگر درد به طور ناگهانی شروع شده است؛
- اگر علائمی مانند حالت تهوع یا درد شدید چشم دارید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
خستگی چشم در صورت استراحت دادن به چشمها معمولا بهبود مییابد. با این حال، باید در شرایط زیر به متخصص چشم مراجعه کنید:
- اگر مراحل خود مراقبتی و تغییرات سبک زندگی (مانند استراحت) علائم شما را تسکین نمیدهد.
- اگر خستگی چشم به طور مکرر، شدید یا مستمر رخ میدهد و با استراحت برطرف نمیشود.
- اگر خستگی چشم در انجام فعالیتها یا احساس سلامتی شما تداخل ایجاد کرده است.
- اگر علائم شما پس از چند دقیقه استراحت از بین نمیرود، ممکن است مشکل بینایی زمینهای داشته باشید که نیاز به عینک یا لنز اصلاحی دارد.
- اگر هرگونه تغییر در بینایی را تجربه میکنید، از جمله حملات مکرر یا طولانیمدت خستگی چشم.
خستگی چشم چگونه تشخیص داده میشود؟
تشخیص خستگی چشم (آستنوپیا) اغلب بر اساس سابقه علائم و معاینه چشمپزشکی انجام میشود تا مشکلات بینایی زمینهای رد شوند. متخصص چشم میتواند خستگی چشم را در مطب خود تشخیص دهد. فرایند تشخیص شامل دو مرحله اصلی گرفتن سابقه بالینی و معاینه فیزیکی چشم است.
بعد از این مراحل، پزشک تجویزاتی مثل اصلاح سبک الگوی زندگی و استفاده از قزره اشک مصنوعی را تجویز خواهد کرد.
خستگی چشم چگونه کنترل و درمان میشود؟
برای کاهش خستگی چشم، هنگام احساس خستگی چند ثانیه چشمها را ببندید و هر ۲۰ دقیقه حداقل ۲۰ ثانیه به چیزی در فاصله حدود ۶ متری نگاه کنید.
محیط کار و نور صفحه را بهینه کنید، تابش خیرهکننده را کاهش دهید، مانیتور را در فاصله یک دست و همسطح یا کمی پایینتر از چشم قرار دهید و روشنایی، کنتراست و اندازه فونت را راحت تنظیم کنید.
چشمها را مرطوب نگه دارید، بیشتر پلک بزنید، کیفیت هوا را بهبود دهید، ترک سیگار را مد نظر داشته باشید و در صورت نیاز از عینک یا لنز مخصوص کار با کامپیوتر استفاده کنید.
توصیهای از تیم دارو دات کام به شما
خستگی چشم معمولا آسیبی دائمی به چشمها نمیزند، اما میتوان با روشهای سادهای مانند استراحت منظم، استفاده از اشک مصنوعی برای حفظ رطوبت و تنظیم ارگونومی محیط و نور، آن را به خوبی مدیریت کرد. در صورت عدم بهبود علائم با استراحت یا وقوع مکرر، مراجعه به متخصص چشم برای رد کردن مشکلات بینایی زمینهای و دریافت عینک توصیه میشود.
سوالات متداول
آیا نور آبی از صفحهنمایش واقعا باعث خستگی چشم میشود؟
نور آبی میتواند در خستگی چشم دیجیتال نقش داشته باشد، ولی بیشترین تاثیر با تمرکز طولانیمدت و کاهش پلکزدن ایجاد میشود.
خستگی چشم چیست و چرا رخ میدهد؟
خستگی چشم یا آستنوپیا، حالتی موقتی است که پس از تمرکز طولانی روی مطالعه، صفحه نمایش یا فعالیتهای دقیق ایجاد میشود و باعث درد، سنگینی یا خستگی چشم میشود؛ با استراحت معمولاً برطرف میشود و آسیبی به بینایی نمیرساند.
استفاده از اشک مصنوعی چقدر موثر است؟
اشک مصنوعی میتواند خشکی چشم را تسکین دهد و به کاهش علائم خستگی چشم کمک کند، بهویژه هنگام استفاده از صفحهنمایشهای دیجیتال.
آیا خستگی چشم میتواند دید را بهطور موقت تار کند؟
بله. تاری دید یا دوبینی میتواند یکی از علائم خستگی چشم باشد که معمولا با استراحت چشم بهتر میشود.
آیا خستگی چشم میتواند نشانه مشکل بینایی باشد؟
اگر خستگی چشم با استراحت بهتر نشود یا مکرر و شدید باشد، ممکن است نشانه نیاز به اصلاح نمره چشم یا بررسی مشکلات بینایی زمینهای باشد.
نظرات